??.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.??
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
سوره احقاف آیه۱۵
?………………………………………….?
آیه۱۵} وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِيٓ أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِيٓ أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَىٰ وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِيٓ إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ
.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.،.
آیه۱۵} ما به انسان توصیه كردیم كه به پدر و مادرش نیكی كند، مادرش او را با ناراحتی حمل می‌كند و با ناراحتی بر زمین می‌گذارد؛ و دوران حمل و از شیر بازگرفتنش سی ماه است؛ تا زمانی كه به كمال قدرت و رشد برسد و به چهل سالگی بالغ گردد می‌گوید: «پروردگارا! مرا توفیق ده تا شكر نعمتی را كه به من و پدر و مادرم دادی بجا آورم و كار شایسته‌ای انجام دهم كه از آن خشنود باشی، و فرزندان مرا صالح گردان؛ من به سوی تو بازمی‌گردم و توبه می‌كنم، و من از مسلمانانم!»
?………………………………………….?
تفسیر آیه۱۵} اى انسان! به مادر و پدر نیکى کن!
این آیات و آیات آینده، در حقیقت توضیحى است درباره دو گروه ظالم و محسن که در آیات قبل، به سرنوشت آنها اجمالاً اشاره شده است.
نخست، به وضع نیکوکاران پرداخته، و از مسأله نیکى به پدر و مادر و شکر زحمات آنها، که مقدمه اى است براى شکر پروردگار، شروع مى کند، مى فرماید: ما انسان را توصیه کردیم که درباره پدر و مادرش نیکى کند (وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ إِحْساناً).
وصیت و توصیه به معنى مطلق سفارش است، و مفهوم آن منحصر به سفارش هاى مربوط به ما بعد از مرگ نیست، لذا جمعى در اینجا آن را به معنى امر و دستور و فرمان ، تفسیر کرده اند.
پس از آن، به دلیل لزوم حق شناسى در برابر مادر پرداخته، مى گوید: مادر، او را با اکراه و ناراحتى حمل مى کند، و با ناراحتى بر زمین مى گذارد، و دوران حمل و از شیر باز گرفتنش سى ماه است (حَمَلَتْهُ أُمُّهُ کُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ کُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً).
مادر در طول این سى ماه، بزرگ ترین ایثار و فداکارى را در مورد فرزندش انجام مى دهد.
از نخستین روزهاى انعقاد نطفه، حالت مادر دگرگون مى شود، و ناراحتى ها پشت سر یکدیگر مى آید، حالتى که، حالت ویار نامیده مى شود، و یکى از سخت ترین حالات مادر است روى مى دهد، و پزشکان مى گویند: بر اثر کمبودهائى است که در جسم مادر به خاطر ایثار به فرزند رخ مى دهد.
هر قدر جنین رشد و نمو بیشتر مى کند، مواد بیشترى از شیره جان مادر مى گیرد، و حتى روى استخوان هاى او و اعصابش اثر مى گذارد، گاه خواب و خوراک و استراحت و آرامش را از او مى گیرد، و در آخر دوران حمل، راه رفتن و حتى نشست و برخاست براى او مشکل مى شود، اما با صبر و حوصله تمام، و به عشق فرزندى که به زودى چشم به دنیا مى گشاید، و بر روى مادر لبخند مى زند، تمام این ناملائمات را تحمل مى کند.
دوران وضع حمل، که یکى از سخت ترین لحظات زندگى مادر است، فرا مى رسد تا آنجا که گاه مادر جان خود را بر سر فرزند مى نهد.
به هر حال، بار سنگینش را بر زمین گذارده، دوران سخت دیگرى شروع مى شود، دوران مراقبت دائم و شبانه روزى از فرزند، دورانى که باید به تمام نیازهاى کودکى پاسخ گوید، که هیچ گونه قدرت بر بیان نیازهاى خود ندارد، اگر دردى دارد، نمى تواند محل درد را تعیین کند، و اگر ناراحتى از گرسنگى و تشنگى و گرما و سرما دارد، قادر به بیان آن نیست، جز این که ناله سر دهد و اشک ریزد، و مادر باید با کنجکاوى و صبر و حوصله تمام، یک یک این نیازها را تشخیص دهد و برآورده کند.
نظافت فرزند در این دوران، مشکلى است طاقت فرسا، و تأمین غذاى او که از شیره جان مادر گرفته مى شود، ایثارى است بزرگ.
بیمارى هاى مختلفى که در این دوران، دامان نوزاد را مى گیرد و مادر باید با شکیبائى فوق العاده به مقابله با آنها برخیزد، مشکل دیگرى است.
این که قرآن در اینجا تنها از ناراحتى هاى مادر سخن به میان آورده، و سخنى از پدر در میان نیست، نه بخاطر عدم اهمیت آن است; چرا که پدر نیز در بسیارى از این مشکلات، شریک مادر است، ولى چون مادر سهم بیشترى دارد بیشتر روى او تکیه شده است.
?………………………………………….?
ادامه تفسیر:?
در اینجا این سؤال مطرح مى شود که در آیه ۲۳۳ سوره بقره دوران شیرخوارگى دو سال کامل (۲۴ ماه) ذکر شده: وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَة: مادران، فرزندان خود را دو سال تمام شیر مى دهند، (این) براى کسى است که بخواهد دوران شیرخوارگى را تکمیل کند .
در حالى که در آیه مورد بحث، مجموع دوران حمل و شیرخوارگى فقط سى ماه ذکر شده، مگر ممکن است دوران حمل شش ماه باشد؟
فقهاء و مفسران، با الهام از روایات اسلامى در پاسخ گفته اند: آرى، حداقل دوران حمل، ۶ ماه و حداکثر دوران مفید رضاع ۲۴ ماه است، حتى از جمعى از پزشکان پیشین، همچون جالینوس و ابن سینا نقل شده که گفته اند: خود با چشم شاهد چنین امرى بوده اند که فرزندى بعد از شش ماه به دنیا آمده است.
ضمناً از این تعبیر قرآنى، مى توان استفاده کرد که هر قدر از مقدار حمل کاسته شود، باید بر مقدار دوران شیرخوارى افزود، به گونه اى که مجموعا ۳٠ ماه تمام را شامل گردد، از ابن عباس نیز نقل شده که هر گاه، دوران باردارى زن ۹ ماه باشد باید ۲۱ ماه فرزند را شیر دهد، و اگر حمل ۶ ماه باشد باید ۲۴ ماه شیر دهد.
قانون طبیعى نیز همین را ایجاب مى کند، چرا که کمبودهاى دوران حمل ،در دوران شیرخوارگى باید جبران گردد.
سپس، مى افزاید: حیات انسان، همچنان ادامه مى یابد تا زمانى که به کمال قدرت و نیروى جسمانى رسد، و به مرز چهل سالگى وارد گردد (حَتّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَةً).
بعضى از مفسران، بلوغ اشد (رسیدن به مرحله توانائى جسمى و عقلى) را با رسیدن چهل سالگى هماهنگ، و براى تأکید مى دانند، ولى ظاهر این است که بلوغ اشد اشاره به بلوغ جسمانى ، و رسیدن به اربعین سنة (چهل سالگى) اشاره به بلوغ فکرى و عقلانى است; چرا که معروف است: انسان غالباً در چهل سالگى به مرحله کمال عقل مى رسد، و گفته اند: غالب انبیاء در چهل سالگى مبعوث به نبوت شدند.
ضمناً در این که سن بلوغ قدرت جسمانى، چه سنى است؟ در آن نیز گفتگو است، بعضى همان سن معروف بلوغ را مى دانند که در آیه ۳۴ اسراء در مورد یتیمان نیز به آن اشاره شده، در حالى که در بعضى از روایات تصریح شده که سن هیجده سالگى است.
البته مانعى ندارد، که این تعبیر در موارد مختلف، معانى متفاوتى دهد که با قرائن روشن مى شود.
?در حدیثى آمده است: اِنَّ الشَّیْطانَ یَجُرُّ یَدَهُ عَلى وَجْهِ مَنْ زادَ عَلَى الاَرْبَعِیْنَ وَ لَمْ یَتُبْ، وَ یَقُولُ بِأَبِی وَجْهٌ لایُفْلَحُ!: شیطان دستش را به صورت کسانى که به چهل سالگى برسند و از گناه توبه نکنند، مى کشد و مى گوید: پدرم فداى چهره اى باد که هرگز رستگار نمى شود ! (و در جبین این انسان نور رستگارى نیست!).
*از ابن عباس نیز نقل شده: مَنْ بَلَغَ الْأَرْبَعِیْنَ وَ لَمْ یَغْلِبْ خَیْرُهُ شَرَّهُ فَلْیَتَجَهَّزْ اِلَى النّارِ!: هر کس چهل سال بر او بگذرد و نیکى او بر بدیش غالب نشود آماده آتش جهنم گردد!
به هر حال، قرآن به دنباله این سخن مى افزاید: این انسان لایق و با ایمان، هنگامى که به چهل سالگى رسید، سه چیز را از خدا تقاضا مى کند:
? نخست مى گوید: پروردگارا! به من الهام ده، و توفیق بخش تا شکر نعمتى را که به من و پدر و مادرم ارزانى داشتى به جا آورم (قالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَ عَلى والِدَیَّ).
این تعبیر، نشان مى دهد که انسانِ با ایمان، در چنین سن و سالى، هم از عمق و وسعت نعمت هاى خدا بر او، آگاه مى گردد، و هم از خدماتى که پدر و مادر به او کرده، که تا به این حد رسیده; چرا که در این سن و سال، معمولاً خودش پدر یا مادر مى شود، و زحمات طاقت فرسا و ایثارگرانه آن دو را با چشم خود مى بیند، و بى اختیار به یاد آنها مى افتد، و به جاى آنها در پیشگاه خدا شکرگزارى مى کند.
?در دومین تقاضا عرضه مى دارد: خداوندا! به من توفیق ده تا عمل صالح به جا آورم، عملى که تو از آن خشنود باشى (وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ).
