▫•▫•▫•♦•♦•♦•♦•▫•▫•▫
سوره حدید آیه ۲۳
. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .
آیه۲۳) لِكَيْلَا تَأْسَوْا عَلَىٰ مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَآ آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ
• • • • • • ♦♦♦• • • • • • •
آیه۲۳) این بخاطر آن است كه برای آنچه از دست داده‌اید تأسف نخورید، و به آنچه به شما داده است دلبسته و شادمان نباشید؛ و خداوند هیچ متكبّر فخرفروشی را دوست ندارد!
. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .
تفسیر آیه۲۳) اکنون ببینیم، فلسفه تقدیر این مصائب در لوح محفوظ، و سپس بیان این حقیقت در قرآن، چیست؟ آیه بعد پرده از روى این راز مهم برداشته، مى گوید: این براى آن است که به خاطر آنچه از دست داده اید، غمگین نشوید، و به آنچه خداوند به شما داده، شاد و دلبسته نباشید (لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَکُمْ وَ لاتَفْرَحُوا بِما آتاکُمْ).
این دو جمله کوتاه، در حقیقت، یکى از مسائل پیچیده فلسفه آفرینش را حل مى کند، چرا که انسان، همیشه در جهان هستى با مشکلات و گرفتاریها و حوادث ناگوارى روبرو است، و غالباً از خود سؤال مى کند: با این که خداوند، مهربان، کریم و رحیم است این حوادث دردناک براى چیست؟!
✨قرآن مى گوید: هدف این بوده که شما، دلبسته و اسیر زرق و برق این جهان نباشید .
منظور این بوده که، موقعیت این گذرگاه و پلى که نامش دنیا است، و همچنین موقعیت خودتان را در این جهان، گم نکنید، دلباخته و دلداده آن نشوید، و آن را جاودانه نپندارید، که این دلبستگى فوق العاده، بزرگترین دشمن سعادت شما است، شما را از یاد خدا غافل مى کند، و از مسیر تکامل باز مى دارد.
این مصائب، زنگ بیدارباشى است براى غافلان، و شلاقى است، بر ارواح خفته، و رمزى است از ناپایدارى جهان، و اشاره اى است به کوتاه بودن عمر این زندگى.
حقیقت، این است که، مظاهر فریبنده این دار الغرور زود انسان را به خود جذب و سرگرم، و از یاد حق غافل مى کند، ناگهان بیدار مى شود که، کاروان رفته، و او در خواب، و بیابان در پیش.
این حوادث که همیشه در زندگى بوده، و همیشه خواهد بود، و حتى پیشرفتهاى عظیم علم هم نتوانسته، و نخواهد توانست جلو حوادث دردناکى، همچون زلزله ها، طوفانها، سیلها و بیماریها و امثال آن را بگیرد، درسى است از بى مهرى زمانه رسوا و به انسان فریاد مى زند:
این دشت خوابگاه شهیدان است *** فرصت شمار وقت تماشا را !
این بدان معنى نیست که، انسان به مواهب الهى در این جهان پشت پا بزند، و یا از آنها بهره نگیرد، مهم این است که اسیر آن نگردد، و آن را هدف و بهره اصلى خود نشمرد.
قابل توجه این که، در مورد آنچه از دست مى رود، تبدیل به فاتَکُم (از شما فوت شده) مى کند، اما در مورد مواهب و نعمتهاى به دست آمده، آن را به خدا نسبت مى دهد و بما آتاکم مى گوید، چرا که فوت و فنا در ذات اشیاء افتاده است، این وجود است که از فیض خداوند سرچشمه مى گیرد.
آرى، این مصائب، شکننده تفاخر و غرور است، لذا در پایان آیه مى افزاید: خداوند هیچ متکبر فخرفروشى را دوست ندارد (وَ اللّهُ لایُحِبُّ کُلَّ مُخْتال فَخُور).
▫•▫•▫•♦•♦•♦•♦•▫•▫•▫
ادامه تفسیر:?
مُختال از ماده خیال گرفته شده و به معنى متکبر است، زیرا تکبر، از خیال فضیلت، و پندار برترى بر دیگران، پیدا مى شود، و فخور صیغه مبالغه از ماده فخر به معنى کسى است که بسیار بر دیگران فخرفروشى مى کند.
تنها کسى گرفتار این حالات مى شود که مست ناز و نعمت گردد، ولى وجود آفات و مصائب، براى آنها که قابل بیدارى و هدایتند این مستى و آثار آن را از بین مى برد.
افراد با ایمان، با توجه به اصل فوق، هنگامى که به نعمتى از سوى خدا مى رسند، خود را امانتدار او مى دانند، نه از رفتن آن غمگین مى شوند، نه از داشتن آن مست و مغرور، در حقیقت آنها خود را همچون مسئولان بیت المال مى دانند که یک روز اموال زیادى را دریافت، و روز دیگر هزاران هزار، پرداخت مى کنند، نه از دریافتش ذوق زده مى شوند، و نه از پرداختش غمگین.
?و چه تعبیر جالبى دارد امیر مؤمنان على(علیه السلام) درباره همین آیه، آنجا که مى گوید: الزُّهْدُ کُلُّهُ بَیْنَ کَلِمَتَیْنِ مِنَ الْقُرْآنِ قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَکُمْ وَ لاتَفْرَحُوا بِما آتاکُمْ وَ مَنْ لَمْ یَأْسَ عَلَى الْمَاضِی، وَ لَمْ یَفْرَحْ بِالآتِی فَقَدْ أَخَذَ الزُّهْدَ بِطَرَفَیْهِ!: تمام زهد در میان دو جمله از قرآن است، آنجا که خداوند سبحان مى فرماید:…به خاطر آنچه از دست داده اید، غمگین نشوید، و به آنچه خدا به شما داده دلبسته و مغرور نباشید ، بنابراین، هر کس بر گذشته تأسف نخورد و به آنچه در دست دارد دلبسته نباشد، زهد را از هر دو طرف در اختیار گرفته .
نکته دیگر این که، توجه به این اصل که: ناکامیها با زندگى انسان از آغاز عجین بوده، و طبق سنت حکیمانه اى مقدر شده است، و دنیا پیوسته فراز و نشیب دارد ، انسان را براى تحمل شدائد، شجاع و در برابر حوادث سخت، صبور و مقاوم مى سازد، به او آرامش خاطر مى دهد، و از بیتابى ها و جزع مانع مى گردد.
ولى، باز تأکید مى کنیم: این تنها در مورد مصائب غیر قابل اجتناب است، و گرنه، مصیبتها و ناکامیهائى که تنها معلول گناهان و سهل انگارى خود انسان است، از این بحث خارج مى باشد و راه مقابله با آنها موضعگیرى صحیح، در برنامه هاى زندگى است.
این بحث را با سرگذشتى که بعضى از مفسران آورده اند پایان مى دهیم:
قتیبة بن سعید مى گوید: وارد یکى از قبایل عرب شدم، صحرائى دیدم پر از شترانى که همه مرده بودند، که به شماره در نمى آمد، در آنجا پیر زنى بود، پرسیدم این شتران از آن که بوده است؟ گفت: از آن پیرمرد که بالاى آن تل نشسته و پشم مى تابد، به سراغ او آمدم.
گفتم: اینها همه از آن تو بوده؟! گفت: به نام من بوده است!
گفتم: چه شده که به این روزگار افتاده اند؟ در جواب (بى آنکه اشاره اى به آفت و علت مرگ و میر آنها کند) گفت: آن کس که داده بود گرفت.
گفتم: (ناراحت نیستى و) در این باب چیزى گفته اى؟ گفت: بلى، این دو بیت را گفته ام:
لا وَ الَّذِى أَنَا عَبْدٌ مِنْ خَلائِقِهِ ***
وَ الْمَرْءُ فِى الدَّهْرِ نَصْبُ الرُّزْءِ و الْمِحَنِ
ما سَرَّنِى أَنْ أُبْلِى فِى مَبارِکِها ***
وَ ما جَرى مِنْ قَضاءِ اللّهِ لَم یَکُنْ!
سوگند به آن کس که من بنده اى از مخلوقات او هستم ـ که انسان در دنیا هدف مصائب و محنتها است .
اگر شترانم در خوابگاه خود بودند ـ و این قضاى الهى که اتفاق افتاد رخ نمى داد خوشحال نمى شدم (من تنها به رضاى او راضیم و هر چه او خواسته است همان را مى پسندم). تفسیر نمونه
▫•▫•▫•▫•▫•
|
[جمعه 1397-03-04] [ 11:40:00 ق.ظ ]
|
