واقعه، آيات 10 و 14-سابقون در قرآن

«وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ قَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ»؛ واقعه (56)، آيه 10 - 14.؛ «و سبقت گيرندگان، مقدمند؛ آنانند همان مقربان (-(خدا)-) در باغستان هاى پر نعمت؛ گروهى از پيشينيان و اندكى از متأخران».
منظور از «سابقون»، پيشگامان مى باشند و پس از بررسى و دقت در آيات و روايات، مى توان به اين نتيجه رسيد كه منظور از «اول» و «آخر»، گاهى به طور نسبى مربوط به يك امت است؛ چنان كه درباره مهاجرين و انصار در قرآن، چنين مى خوانيم: «وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِينَ وَ الْأَنْصارِ»؛ توبه (9)، آيه 100..
اما كاربرد واژه «اولين» به طور مطلق، شامل همه امت هاى گذشته مى باشد؛ در مقابل واژه «آخرين» كه منظور از آن، امت پيامبر خاتم صلى الله عليه وآله مى باشد.
قرآن، خطاب به پيروان پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله مى فرمايد: «هذا يَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْناكُمْ وَ الْأَوَّلِينَ»؛ مرسلات (77)، آيه 38.؛ «اين (-(همان )-)روز داورى است؛ شما و (-(همگى )-)پيشينيان را گرد مى آوريم».
پس از اين مقدمه و با نگاهى فراگير به آيات و روايات مشابه، به اين نتيجه مى رسيم كه منظور از «سابقون»، پيشگامان امت ها مى باشند؛ پيشگامانى مانند پيامبران و اوصيا كه به مقام قرب الهى نايل شده اند و بديهى است كه تعداد پيامبران و اوصياى آنان در امت هاى پيشين، گروه فراوانى را تشكيل مى دهند؛ چنان كه در قرآن مجيد مى خوانيم: «وَ كَمْ أَرْسَلْنا مِنْ نَبِيٍّ فِي الْأَوَّلِينَ»؛ زخرف (43)، آيه 6.؛ «و چه بسيار پيامبرانى كه در (-(ميان )-) گذشتگان، روانه كرديم».
بنابراين، تعبير به ثله (جماعت يا جماعت بيشتر) در رابطه با پيشينيان، به لحاظ كثرت پيامبران پيشين و تعداد امت هاى آنها و وجود پيشگامان آن امت است كه سبب مى شود تعداد آنها فزونى يافته، نسبت به پيشگامان امت محمدصلى الله عليه وآله، از كميت بيشترى برخوردار گردند؛ زيرا روشن و مسلم است كه در امت اسلامى، پيشگامان در پذيرش اسلام، در صدر اول، گروه اندكى بودند كه نخستين آنها از مردان، على عليه السلام و از زنان، خديجه عليها السلام بود طبرسى، مجمع البيان، ج 9، ص 359..
ناگفته نماند كه كمتر بودن تعداد سابقون امت محمدصلى الله عليه وآله، دليل بر برترى مقام امت هاى پيشين نمى باشد؛ به سبب اين كه براساس تعاليم اسلامى، كثرت عددى، دليل بر كثرت كيفى نمى تواند باشد. از اين رو، همان گونه كه پيامبرصلى الله عليه وآله افضل انبياى گذشته است - چنان كه در آيه 253 سوره بقره چنين مى خوانيم: ما بعضى از رسولان را بر بعضى ديگر برترى داديم امت وى هم بر ساير امت هاى گذشته، برترى دارد و در آيه 110 سوره آل عمران آمده است: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ»؛ «شما بهترين امت برانگيخته شده از ميان امت ها هستيد».
احتمال ديگر اين است كه مقصود از «اولين» و «آخرين»، اولين و آخرين در همين امت آخرالزمان و امت محمدى صلى الله عليه وآله باشد؛ منتها سابقين در ميان اولين اين امت، بيشترند؛ چون بيشتر اوليا و شهدا و پيشوايان بزرگ، به ويژه امامان معصوم عليه السلام در دوره نخست و نزديك به زمان وحى و نزول قرآن بوده اند.

صدرالمتألهين شيرازى، تفسير سوره واقعه، ترجمه محمد خواجوى، ص 29