•??????????????•

ادامه تفسیر:?

ضمناً این حقیقت نیز آشکار شد آنها که آیه فوق را تنها به جهاد ، یا ایمان ، یا قرآن و یا بهشت تفسیر کرده اند و این امور را به عنوان تنها عامل حیات در آیه فوق معرفى نموده اند، در حقیقت مفهوم آیه را محدود ساخته اند; زیرا مفهوم آیه همه اینها را در بر مى گیرد و بالاتر از آنها را; هر چیز، هر فکر، هر برنامه، و هر دستورى که شکلى از اشکال حیات انسانى را بیافریند در آیه فوق مندرج است. 

پس از آن مى فرماید: بدانید که خداوند میان انسان و قلب او حائل مى شود، و این که همه شما نزد او در قیامت اجتماع خواهید کرد (وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ). 

شک نیست که منظور از قلب ـ همان گونه که سابقاً هم گفته ایم ـ روح و عقل است. و اما این که خدا چگونه میان انسان و روح و عقل او قرار مى گیرد احتمالات فراوانى درباره آن داده شده است: 

?گاه گفته مى شود: اشاره به شدت نزدیکى خداوند به بندگان است، آن چنان که گوئى در درون جان او و میان او و خودش قرار گرفته; همان گونه که قرآن مى گوید: وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ: ما از رگ گردن به انسان نزدیک تریم .

?گاه گفته مى شود: اشاره به آن است که گردش دل ها و فکرها به دست خداست آن چنان که در دعا مى خوانیم: یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الأَبْصارِ: اى کسى که گردش دل ها و فکرها به دست تو است . 

?گاه گفته مى شود: منظور این است که اگر لطف خدا نبود هرگز انسان به حقانیت حق، و باطل بودن باطل، پى نمى برد. 

☘و نیز گفته اند: منظور این است که مردم باید تا فرصت دارند در انجام طاعات و کار نیک تلاش کنند; زیرا خداوند میان انسان و قلبش به وسیله مرگ حائل ایجاد مى کند. 

اما با یک نظر کلى مى توان همه این تفسیرها را در یک تفسیر واحد جمع کرد و آن این که 

?خداوند در همه جا حاضر و ناظر و به همه موجودات احاطه دارد در عین این که با موجودات این جهان یکى نیست از آنها هم جدا و بیگانه نمى باشد، مرگ و حیات، علم و قدرت، آرامش و امنیت، توفیق و سعادت همه در دست او و به قدرت اوست و به همین دلیل، نه انسان چیزى را مى تواند از او مکتوم دارد، نه کارى را بى توفیق او انجام دهد، و نه سزاوار است به غیر او روى آورد و از غیر او تقاضا کند; چرا که او مالک همه چیز است و محیط به تمام وجود انسان! 

ارتباط این جمله با جمله قبل، از این نظر است که اگر پیامبر دعوت به سوى حیات مى کند فرستاده کسى است که حیات و مرگ و هدایت و عقل همه به دست اوست. 

لذا براى تأکید این موضوع مى گوید: نه تنها امروز در محدوده قدرت او قرار دارید که در سراى دیگر نیز به سوى او خواهید رفت اینجا و آنجا همه در برابر او قرار دارید. 

تفسیر نمونه)

??????•???•✍