یاد خدا در آیات

انسان با ایمان که درجهت لقاءالهی و رستگاری و نجات خود در تلاش است نیازمند به دو نیروی قوی و حرکت آفرین و نگاه دارنده است. آنچه که در انسان تحرک و تلاش ایجاد می کند یاد خداوند و صفات جمال و جلال او و نعمت های بی پایانش است و آنچه که باز دارنده موانعی چون خود بینی ها و گناه و معصیت است همانا یاد خداست. از این رو قرآن کریم فرموده است:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا»[1] «ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را بسیار یاد کنید و صبح و شام او را تسبیح گویید و اورا به پاکی یاد کنید.»

انسانی که به یاد خدا باشد هم وظایف خود را برای رسیدن به پروردگار به درستی انجان می دهد و هم از معصیت و نافرمانی اجتناب می کند. زیرا یاد خدا یعنی توجه به سرچشمه قدرت روحی و معنوی و عامل سعادت و کمال می باشد در حقیقت یاد او، یاد مراقبت او، یاد حساب او، یاد دادگاه عدل او و بهشت و جهنم و دوزخ او است و این یاد اوست که جان را صفا و دل را نورحیات می بخشد.

و از این جا معلوم می شود که ذکر کثیر و یاد خدا معنی وسیعی دارد و اگر در بعضی از روایات به تسبیح حضرت فاطمه زهرا (س) «34مرتبه الله اکبر33مرتبه الحمدالله،33مرتبه سبحان الله» و در کلمات بعضی از مفسران به ذکر صفات علیا و اسماء حسنی و تنزیه پروردگار از آن چه شایسته او نیست و یا مانند آن تفسیر شده ،همه از قبیل بیان ذکر مصداق است.

همان طور که از سیاق آیه که مطرح شد به خوبی بر می آید، منظور از«تسبیح خداوند در هر صبح و شام» همان تسبیح است، وذکر مخصوص این دو وقت به عنوان آغاز و پایان روز می باشد، و این که بعضی آن را به نماز صبح و عصر یا مانند آن تفسیر کرده اند باز از قبیل ذکر مصداق است.[2]

یا در آیاتِ سوره فجر، یاد و ذکر خدا را عامل آرامش و اطمینان دل می داند.

«یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعی إِلى رَبِّكِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلی فی عِبادی وَ ادْخُلی جَنَّتی»[3] «ای نفس مطمئن و آرام به سوی پروردگارت باز گرد، در حالی که تو از او خشنود هستی و هم او از تو خشنود است. سپس در زمره بندگانم درآی، و در بهشتم وارد شو.»

این که قرآن مجید در آیات زیادی از مؤمنان خواسته تا زیاد به یاد خدا بوده و در همه حالات و شؤون او را یاد کنند، برای این است که اولا: شیطان در حال غفلت به انسان حمله می کند و اگر کسی به یاد خدا متذکر باشد به دام شیطان نمی افتد. ثانیا: یاد خدا سنت حسنه ای برای تقویت روح فرشتگی در انسان ذاکر است ،زیرا ملائکه دائما به یاد خدا هستند و هرگز خسته و افسرده نمی شوند.

«يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لَا يَفْتُرُونَ »[4] «تمام شبانه روز تسبیح خدا می گویند و سست نمی شوند.»

پس انسانی که می خواهد فرشته خو شود پیوسته به یاد خداست و ذکر با خلوص نیت، انسان را از افتادن در گرداب شیطان محافظت می کند.

[1]. سوره أحزاب/.40
[2]. مرکز آموزش مبلغین(1381هـ ش)ره توشه ی راهیان نور، ص59.
[3]. سوره فجر،آیات 27-30
[4]. سوره أنبیا، آیه 20