تکامل عملی

دیدگاه امام خمینی رحمه­ الله دربارة اصلاح نفس

به فرمودة امام خمینی رحمه ­الله­ علیه تمام مفاسد روحانى و اخلاقى و اعمالى، از حبّ به دنيا و غفلت از حق تعالى و آخرت است و حبّ به دنيا، سرمنشأ هر خطيئه است،[1] چنانچه تمام اصلاحات‏ نفسانى و اخلاقى و اعمالى، از توجه به حق و دار كرامت آن و از بي­ علاقگى به دنيا و عدم ركون و اعتماد به زخارف آن است.[2]

همچنین ایشان در جای دیگر می­فرماید: «طريق تخليص اعمال از جميع مراتب شرك و ريا و غير آن، منحصر به اصلاح نفس و ملكات آن است كه آن سرچشمة تمام اصلاحات‏ و منشأ جميع مدارج و كمالات است، چنانچه اگر انسان حبّ دنيا را به رياضات علمى و عملى از قلب خارج كند، غايت مقصد او دنيا نخواهد بود و اعمال او از شرك اعظم كه جلب انظار اهل دنيا و حصول موقعيت در نظر آنهاست، خالص شود و جلوت و خلوت و سرّ و علن او مساوى شود».[3]

ایشان دربارة سرچشمة تمام اصلاحات چنین می­فرماید:

«بدان كه خوف از حق تعالى يكى از منازلى است كه كمتر منزلى را براى عامه توان به پاية آن دانست و اين خوف علاوه بر آنكه خود يكى از كمالات معنويه است، منشأ بسيارى از فضايل نفسانيّه و يكى از مصلحات مهمة نفس است، بلكه سرچشمة تمام اصلاحات‏ و مبدأ علاج جميع امراض روحانى می­باشد. انسان مؤمن به خدا و سالك و مهاجر إلى اللّه بايد به اين منزل خيلى اهميت دهد و به چيزى كه آن را در دل زياد كند و ريشة آنرا در قلب محكم كند خيلى توجه نمايد؛ مثل تذكر عذاب و عقاب، شدت عقبات موت و بعد از موت در برزخ و قيامت، اهوال صراط و ميزان و مناقشه در حساب و عذاب­هاى گوناگون جهنم، تذكر عظمت و جلال و قهر و سلطنت حق، تذكر استدراج و مكر اللّه و سوء عاقبت و امثال آن».[4]

لزوم وحدت دینی در تکامل جامعه

انسان باید تسلیم باشد و هرجا که از هدف و راه اصلی دور شد، خدایش را باور کند و به او اطمینان کامل داشته باشد. اینکه انسان گاهی دچار وسواس می­شود و در مرحلة نظری شگفت­زده می­گردد، از اثرات گام­های شیاطین است، لذا مورد خطاب خداوند قرار می­گیرد: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبين»؛[5] اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد همگى در صلح و آشتى درآييد! و از گام­هاى شيطان پيروى نكنيد كه او دشمن آشكار شماست.

این آیة شریفه و آیات بعد از آن، راه تحفظ و نگهدارى وحدت دينى در جامعة انسانى را بيان مى‏كند و آن اين است كه مسلمانان داخل در «سِلم» شوند و تنها آن سخنانى كه قرآن تجويز كرده را بگويند و آن طريقة عملى را كه قرآن نشان داده پيش گيرند كه وحدت دينى از بين نمى‏رود و سعادت دو سراى انسان­ها رخت برنمى‏بندد و هلاكت به سراغ هيچ قومى نمى‏رود، مگر به خاطر خارج شدن از سلم و تصرف در آيات خدا و جابجا كردن آنها، كه در امت بنى­اسرائيل و امت­هاى گذشتة ديگر ديده شد و به زودى نظير آن هم در اين امت جريان خواهد يافت؛ ولى خداى تعالى اين امت را وعدة نصرت داده و فرموده: «أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ».[6]

[1] . اشاره است به حديثى از على بن الحسين علیه­السلام كه فرمود: «حبّ الدّنيا رأس كل خطيئة». (اصول كافى، ج2، ص131، «كتاب ايمان و كفر»، «باب ذم دنيا و زهد در آن»، ح11)
[2] . چهل حديث (اربعين حديث)،ص240، فصل در بيان نكتة شدت ابتلا انبياء و اوصياء و مؤمنين …، ص 239.
[3] . چهل حديث (اربعين حديث)، ص332، فصل در بيان اخلاص بعد از عمل است …، ص329.
[4] . چهل حديث (اربعين حديث)، ص481، فصل در بيان خوف از حق تعالى …، ص481.
[5] . سوره بقره، آیه208.
[6] . سوره بقره، آیه214.